Seher Alp 
Frontex 2004’te AB’nin dış hudutlarının yönetilmesinde uyum misyonuyla kuruldu ve sonraki yıl küçük bir ofiste misyona başladı. Kurulduğunda bütçesi 6 milyon avro, çalışan sayısı 70’ti.
Hedef Schengen bölgesine hatalıların girmesini ve böylelikle ortalarında hudut olmayan AB ülkeleri ortasında rahatça dolaşmalarını engellemekti. O yıllardaki terör taarruzları, üye ülkeler için siyasi açıdan hassas olan dış hudutların korunması konusunda AB’ye ve hasebiyle Frontex’e daha fazla yetki verilmesine neden oldu.
İlerleyen yıllarda AB ülkelerine takviye maksadıyla Frontex’in hudut muhafaza takımları ve müdahale üniteleri kuruldu.
KÜÇÜK BİR OFİSTEN 543 MİLYON AVRO BÜTÇELİ TEŞKİLATA
Merkezi Polonya’nın Varşova kentinde bulunan kurumun başına 2015’te Fransız vatandaşı Fabrice Leggeri getirildi. Leggeri misyona geldiğinde çoğunlukla idari misyonu bulunan Frontex, vakitle 543 milyon avro bütçesi olan silahlı ve üniformalı bir hudut muhafaza teşkilatına dönüştü.
Frontex, denizde 44 bin kilometrelik ve karada 9 bin kilometrelik hududu bulunan AB’nin en geniş teşkilatlı ve en büyük bütçeli, uçakları, botları ve 1500’den fazla çalışanı olan kurumlarından biri haline geldi.
Bugün Frontex’in vazifeleri ortasında süratli hudut müdahaleleri, ortak arama ve kurtarma çalışmaları, insani yardım, göçmenlerin taranması ve kimlik tespiti ile insan ve mal kaçakçılığının yanı sıra terör faaliyetlerinin engellenmesi bulunuyor. Kurum, kendi bilgilerine nazaran, 2020’de 13 bin göçmenin kurtarılmasına yardım etti, 1200 kişi ve uyuşturucu kaçakçısının kimliğini tespit etti.
SKANDALLARIN ORTASINDA KALDI
Öbür yandan büyük umutlar bağlanan Frontex bu müddette büyük skandalların da odağında yer aldı. Ege Denizi’nde Yunanistan kıyı güvenlik vazifelilerinin göçmen botlarını geri itmesi, birçok göçmenin bu olaylarda hayatını kaybetmesinde Frontex de gündeme geldi.
Yunanistan kıyı güvenliği ve Frontex’in dahil olduğu geri itme olaylarına ait haberler 2020’den itibaren milletlerarası basında yer aldı. “Lighthouse Reports”, “Der Spiegel”, “SRF Rundschau”, “Republik” ve “Le Monde” tarafından yürütülen ortak araştırmaların yanı sıra Alman Spiegel mecmuası, Almanya Birinci Televizyon Kanalı ARD’nin Monitor programı, Fransız gazetesi Liberation, Sırp gazetesi Novosti ve RTL Hırvatistan, Lighthouse Report, SRF Rundscha, Bellingcat ve ARD Viyana ofisi birçok araştırmayı haberleştirdi.
Bu haberlere nazaran, Yunan kıyı güvenlik botları, Türkiye’den Yunanistan’a geçmek isteyen göçmenlerin botlarını engelliyor, ziyan veriyor hatta batırıyordu. Suçlamalara nazaran, Frontex de memleketler arası hukuka alışılmamış olan bu olayları bilmesine karşın göz yumuyor, temel hak ihlallerini engellemiyordu. Hatta birtakım olaylarda Frontex’in Yunan görevlilere yardım ettiği yazıldı.
Frontex’in müdahil olduğu geri itmelerde binlerce kişinin mağdur olduğu, kimi göçmenlerin hayatını kaybettiği sav edildi.
Bu haberlerin akabinde Frontex ve idaresi, Brüksel’de tenkitlere maksat oldu. Kimi Avrupa Parlamentosu milletvekilleri Frontex Yöneticisi Leggeri’nin istifasını istedi. AB Kurulu da Frontex’ten izahat talep etti.
Frontex, tarihinde birinci defa davalara da husus oldu. Ege Denizi’nde geri itmeye maruz kalan iki göçmen AB Adalet Divanına başvurdu.
FRONTEX SORUŞTURMALARI
AB’nin Yolsuzlukla Çaba Ofisi (OLAF) ise Frontex ve Leggeri hakkında soruşturma başlattı. OLAF’ın raporundan basına sızan bilgilerde Frontex Lideri Leggeri ve öbür üst seviye yetkililerin, Yunanistan’ın geri itmelerini sırf bildikleri değil, birebir vakitte örtbas ettikleri belirtiliyordu.
Avrupa Parlamentosu da Frontex hakkında özel çalışma kümesi kurarak argümanları soruşturmaya başladı. Soruşturma sonucunda Frontex’in temel hak ihlallerini önlemediği sonucuna varıldı.
Frontex, Yunanistan ve geri itmelerle ilgili haberler devam etti. Bu haberler şahit sözleri, görüntü kayıtları, uydu imajları üzere çok sayıda ispatla desteklendi. Frontex’in bilgi tabanında yüzlerce sistemsiz göçmenin Ege’de geri itilmesine yönelik kayıtların yer aldığı belirtildi.
YILLAR SONRA GELEN İSTİFA
Son yıllarda daima skandallarla anılan Frontex ve kurumun başındaki isim Leggeri son olarak AB idaresi içinde çok fazla görülmeyen istifa haberleriyle manşetlerde yer aldı.
OLAF soruşturmasının odağındaki Fabrice Leggeri, hakkındaki savların ortaya çıkmasından neredeyse iki yıl sonra Frontex İdare Heyetine istifa mektubunu sundu.
Avrupa Parlamentosu da Frontex’in bütçe harcamalarına, geri itmelerdeki rolü ve idare sıkıntıları üzere nedenlerle onay vermedi. Kurumun 2020 yılı bütçe harcamalarını görüşen parlamento, Frontex’in bu devirdeki bütçesini ibra etmedi.
Frontex’in harcamaları, göçmenlerin geri itilmesi de dahil olmak üzere temel haklara ait devam eden soruşturmalar ve yönetimsel sıkıntılar nedeniyle onaylanmadı. Parlamento, bu bahislerde hazırlanan soruşturma raporlarının tamamını görmeyi talep etti ve ibra kararını sonbahara erteledi.
Frontex ve Yunanistan makamları, geri itmelerle ilgili milletlerarası insan hakları örgütleri, memleketler arası basın, siyasetçiler ve birçok kurumun argümanlarını bugüne kadar daima reddetti.
Geri itmelerle ilgili Yunanistan ve Frontex’e reaksiyon gösterenler ortasında Türkiye de bulunuyordu. Türk yetkililer sık sık geri itmelerin insanlık dışı olduğunu vurguladı.
Son olarak Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Frontex bütçesinin onaylanmamasını değerlendirirken “Bu bütçenin bir kısmı göçmenlerin geri itilmesinde kullanıldı. Frontex yalnızca izlemedi. Bu insanlık dışı uygulamalara Frontex katıldı, şahitlik etti. Bütçenin onaylanmaması ya da İcra Yöneticisinin vazifeden ayrılması Frontex’i aklamaz.” dedi.
